W Regionie Europejskim Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) przyjęto następującą definicję zdrowia publicznego: „nauka i sztuka zapobiegania chorobie, wydłużania życia oraz promowania, zdrowia poprzez zorganizowane wysiłki społeczeństwa”.
Zdrowie publiczne co do zasady zajmuje się zdrowiem grup osób, społeczności bądź całych populacji, nie traci jednak z pola widzenia poszczególnych osób. Terminu ‘zdrowie publiczne’ nie można mylić z określeniami, takimi jak: zdrowotność, stan zdrowia populacji, sytuacja zdrowotna ludności, itp.
Nauka zdrowia publicznego to tworzenie, weryfikowanie i wykorzystanie teorii naukowych oraz prowadzenie badań naukowych. Sztuka zdrowia publicznego to inaczej działania praktyczne, które przebiegają pod postacią polityk i programów zdrowotnych wynikających bezpośrednio z nauki zdrowia publicznego.
W piśmiennictwie naukowym oraz w dokumentach programowych licznych organizacji działających na szczeblu krajowym lub międzynarodowym można spotkać przynajmniej kilkanaście różnych opisów i definicji zdrowia publicznego. Ponadto sformułowano koncepcje zdrowia publicznego:
- Nowego,
- Nowej ery,
- Globalnego,
- Międzynarodowego,
- Ekologicznego,
- Planetarnego,
- Opartego na dowodach.
Nowe zdrowie publiczne zostało zaanonsowane w piśmiennictwie i dokumentach programowych WHO w 1986 r. wraz z proklamowaniem Karty Ottawskiej nt. promocji zdrowia. Zdefiniowano je jako profesjonalną i społeczną troskę o skutki, jakie dla zdrowia przynosi całe otoczenie człowieka. Chciano w ten sposób podkreślić, że dotychczasowe rutynowe działania zdrowia publicznego, tj. realizowane głównie przez profesjonalistów, a także skoncentrowane na ochronie zdrowia przez zagrożeniami środowiska przyrodniczego (np. kontrola wody przeznaczonej do spożycia), nie są wystarczające. W nowym zdrowiu publicznym akcentowano zatem, że w celu poprawy zdrowia konieczne są:
- Udział całego społeczeństwa,
- Zmiany w społeczno-ekonomicznych uwarunkowaniach zdrowia.
Upraszczając – nowe zdrowie publiczne dodało do ‘starego’ zdrowia publicznego nową strategię, tj. promocję zdrowia. Zakładano, że odróżnianie nowego i ‘starego’ zdrowia publicznego stanie się niepotrzebne, gdy w głównym nurcie ‘starego’ utrwali się nowe podejście i promocja zdrowia. W Regionie Europejskim WHO symbolicznie nastąpiło to w 2012 r. z chwilą przyjęcia Europejskiego Planu Rozwoju Potencjału i Świadczeń Zdrowia Publicznego. W planie tym promocja zdrowia, wraz z ochroną zdrowia i profilaktyką chorób, została zaliczona do podstawowych świadczeń zdrowia publicznego.
Dorota Cianciara
07.09.2019
