Wirus Zika zaliczany jest do rodziny Flaviviridae, rodzaju Flavivirus w skład, którego wchodzi około 65 różnych, spokrewnionych ze sobą genetycznie i antygenowo wirusów.
Wektor
Wektorem, w którym namnaża się wirus Zika, są stawonogi, komary rodzaju Aedes . Są one również wektorami dla innych wirusów np.: wirusa żółtej gorączki, wirusa Dengue, wirusa Chikungunya, wirusa Zachodniego Nilu i wielu innych. Ze stawonogów zakażenie jest przenoszone na kręgowce.
Komar Aedes aegypti występujący w regionach tropikalnych i subtropikalnych jest wektorem dla wirusów żółtej gorączki, Dengue, Chikungunya, i innych. W Europie komar ten występuje przede wszystkim na wybrzeżu Morza Czarnego.
Drugi z komarów, Aedes albopictus, nazywany komarem azjatyckim lub tygrysim, jest wektorem dla około 20 arbowirusów, w tym dla wirusa żółtej gorączki, wirusa Dengue, wirusa Chikungunya, wirusa Zachodniego Nilu, wirusa japońskiego zapalenie mózgu typu B, wirusów wschodniego, zachodniego i wenezuelskiego końskiego zapalenia mózgu. Komar ten jest dosyć odporny na niskie temperatury – w Japonii jego obecność stwierdzano na obszarach, gdzie izoterma wynosiła +12°C.
W XX wieku ekspansję tego komara zaobserwowano na całym świecie, a w latach 70-tych również w Europie, na wybrzeżu Morza Śródziemnego.
Tereny w Europie, na których wykryto obecność komarów Aedes aegypti i Aedes albopictus można znaleźć na stronach ECDC:
http://ecdc.europa.eu/en/healthtopics/vectors/vector-maps/Pages/VBORNET_maps.aspx.
Historia ekspansji zakażeń wirusem Zika:
• wykryty na terenie Ugandy w 1947r.;
• do 2006r. obecny na terenach tropikalnych Afryki i Południowo-Wschodniej Azji;
• w 2007r. epidemia na wyspie Yap, potem ekspansja na inne wyspy Pacyfiku;
• w 2015r. – wirus dotarł do Ameryki Południowej;
Charakterystyka zakażeń wirusem Zika:
• okres inkubacji choroby 3-12 dni od ukąszenia komara;
• 60-80% zakażeń ma charakter bezobjawowy;
• w przypadku wystąpienia objawów najczęściej są nimi: gorączka, wysypka grudkowa, bóle stawów/mięśni, bóle głowy, zapalenia spojówek. • • Objawy te trwają zazwyczaj około 2-7 dni;
• Nie ma swoistego leczenia ani nie istnieje szczepionka;
• Najlepszą ochroną jest zapobieganie ukąszeniom przez komary;
• zakażenia płodu – jeśli do zakażenia wirusem Zika dojdzie w czasie ciąży, może zostać ono przekazane dziecku. Najnowsze dane potwierdzają możliwość zakażenia płodu przez wirusa Zika (wykryto materiał genetyczny wirusa w wodach płodowych). W wyniku zakażenia płodu może dojść do zmian, które objawiają się małogłowiem u noworodków. W Brazylii odnotowano ponad 6000 przypadków urodzeń z małogłowiem, co stanowi 10-krotny wzrost w porównaniu do lat poprzednich, kiedy nie obserwowano na tym terenie zakażeń wirusem Zika;
prawdopodobny jest również związek między zakażeniem wirusem Zika a syndromem Guillain-Barré;
do zakażenia dochodzi w wyniku ukąszenia przez zakażonego komara;
potwierdzono także możliwość zakażenia drogą krwi (transfuzja krwi) oraz poprzez kontakty seksualne (wirus utrzymuje się w nasieniu nawet przez 3 tygodnie – 2 miesiące);
• W polskim w systemie krwiodawstwa ze względów bezpieczeństwa przeprowadzany jest wywiad z dawcą krwi przed każdym pobraniem i dawca powracający z dalekiej podróży jest proszony o zgłoszenie się w późniejszym terminie.
Diagnostyka zakażeń wirusem Zika w NIZP-PZH:
Obecnie w NIZP-PZH wykonujemy badania serologiczne:
• krew należy pobrać nie wcześniej niż 10-14 dni od zakażenia, czyli ukąszenia przez komara;
• oznaczane są przeciwciała w 2 klasach: IgM oraz IgG przeciw białku NS1;
• przeciwciała, w zależności od klasy, można wykryć w surowicy nawet po 6-12 miesiącach, ale nie wcześniej niż 7-10 dni od zakażenia;jeśli
• wynik badania będzie niejednoznaczny (patrz punkt 5. Problemy diagnostyczne) może być konieczne wykonanie drugiego badania próbki surowicy pobranej w odstępie 2-3 tygodni.
Problemy diagnostyczne związane z wykrywaniem zakażenia wirusem Zika:
Badania serologiczne
• Zbyt wcześnie pobrana próbka krwi – organizm człowieka musi mieć czas na wytworzenie odpowiedzi na zakażenie. Próbki powinny być pobrane 10-14 dni od momentu zakażenia; wyniki badań serologicznych czasami są trudne do interpretacji, ponieważ występują reakcje krzyżowe w obrębie flawiwirusów – w Polsce jest to ważny problem z uwagi na endemiczne występowanie wirusa kleszczowego zapalenia mózgu (kzm), który także jest flawiwirusem. Problem reakcji krzyżowych dotyczy głównie testów wykrywających przeciwciała skierowane przeciw antygenom strukturalnym flawiwirusów; najbardziej gatunkowo swoiste wyniki otrzymuje się, gdy wykrywane są przeciwciała skierowane przeciwko białku NS1;
• Metody detekcji molekularnej materiału genetycznego wirusa – obecnie w NIZP-PZH trwają prace nad wprowadzeniem testu RT-PCR ukierunkowanego na wykrywanie matriału genetycznego wirusa Zika.
• Krew – materiał genetyczny wirusa można wykryć tylko w pierwszych dniach po zakażeniu, maksimum do 7 dnia. Oznacza to, że w przypadku długiego okresu inkubacji (np. 12 dni), nawet w pierwszym dniu wystąpienia objawów choroby, badanie krwi metodami biologii molekularnej może nie potwierdzić zakażenia;
• Mocz, nasienie – wirus utrzymuje się dłużej i wówczas możliwe jest jego wykrywanie metodami biologii molekularnej. Niestety obecnie nie wiadomo czy u wszystkich pacjentów i jak długo (3 tygodnie – 2 miesiące) wirus utrzymuje się w nasieniu i /lub moczu.
Materiały do pobrania:
Możliwość zawleczenia inwazyjnych gatunków komarów do Polski- prezentacja
Co wiemy o wirusie Zika?- prezentacja
———-
Zdjęcie: Pixabay
