Krztusiec, zwany także kokluszem, to ostra choroba zakaźna dróg oddechowych o bardzo dużej zaraźliwości, którą wywołują Gram ujemne pałeczki Bordetella pertussis. Bakteria Bordetella pertussis wyizolowana została po raz pierwszy w 1906 r. przez dwóch francuskich uczonych Bordet i Gengou. Zakażenie przenosi się drogą kropelkową. Drogą powietrzną bakterie krztuśca przedostają się do górnych dróg oddechowych, gdzie dzięki różnym czynnikom adhezyjnym, zostają zatrzymane na nabłonku migawkowym. Bakterie krztuśca nie wykazują cech inwazyjności, co oznacza, że nie przedostają się do krwi, a ich patogenne działanie związane jest z produkcją toksyn.
Krztusiec należy do jednych z najbardziej zaraźliwych chorób zakaźnych (podobnie jak odra i ospa). Wskaźnik podatności na zakażenie jest bardzo wysoki i wynosi ok. 90%, co oznacza, że na każde 100 osób mających kontakt z osobą chora, które nie posiadają odporności na zachorowanie aż 90 zachoruje, a tylko 10 uniknie zakażenia.
Okres wylęgania trwa od 6 do 20 dni. Łącznie koklusz trwa od 6 do 10 tygodni. W przebiegu choroby można wyróżnić 3 okresy:
I okres trwa kilkanaście dni, nie występuje gorączka. Obserwuje się natomiast nieżyt górnych dróg oddechowych z nasilającym się kaszlem. W tym czasie choroba jest najbardziej zakaźna.
II okres to czas nasilonego, typowego kaszlu (kaszel napadowy, z dużym wdechem i następowymi wydechami doprowadzającymi często do zsinienia dziecka i ponownego piejącego wdechu). Napadowy kaszel może kończyć się wymiotami. Kaszel jest tak silny, że mogą pojawiać się wybroczyny na twarzy i spojówkach. Dziecko jest zmęczone i ma obrzękniętą twarz. W tym czasie mogą pojawić się zmiany osłuchowe nad polami płucnymi oraz zmiany w obrazie radiologicznym klatki piersiowej. W morfologii krwi stwierdza się podwyższoną liczbę krwinek białych a w rozmazie przewagę limfocytów.
III okres to stopniowe zmniejszenie częstotliwości i intensywności kaszlu, z możliwością jego nawrotu przy dodatkowej infekcji, gwałtownej zmianie temperatury otoczenia itp.
Koklusz leczy się antybiotykami przez okres 14 dni, dodatkowo podaje się leki objawowe (przeciwkaszlowe, przeciwwymiotne i uspokajające). Najlepszym sposobem zapobiegania krztuścowi jest szczepienie