Wyróżnia się profilaktykę prowadzoną w odniesieniu do pojedynczych osób, w szczególności tych, które są obciążone wysokim ryzkiem wystąpienia danej choroby (profilaktyka indywidualna, wysokiego ryzyka) oraz profilaktykę populacyjną, która jest skierowana do całej populacji niezależnie od indywidualnego ryzyka.

Strategia indywidualna polega na najwcześniejszym wykryciu choroby u osób zagrożonych i podjęciu leczenia. Strategia ta jest zazwyczaj stosunkowo prosta z wykonawczego punktu widzenia. Jest zgodna z kanonem medycyny zachodniej, toteż bywa wspierana przez profesjonalistów ochrony zdrowia oraz akceptowana przez poszczególne osoby, do których jest kierowana. Chociaż jest ważna i aprobowana, to jej skuteczność w poprawie zdrowotności jest stosunkowo niewielka w wyniku tzw. paradoksu profilaktyki. Ponadto może przynosić skutki niepożądane związane np. ze stosowaniem leków czy brakiem dostępu do leczenia po zdiagnozowaniu problemu.

Strategia populacyjna polega na zmniejszaniu lub niwelowaniu tych zagrożeń, które dotyczą całej populacji (np. zmniejszenie zawartości soli kuchennej NaCl w wysokoprzetworzonych produktach żywnościowych). Strategia ta jest zazwyczaj skomplikowana w realizacji, ponieważ wymaga udziału sektorów innych niż zdrowotny. Najczęściej nie jest doceniana, ani przez profesjonalistów, ani opinię publiczną. Jej wdrożenie wymaga profesjonalizmu i namysłu, ponieważ może prowadzić do dalszej medykalizacji życia codziennego.

Zasadniczo jednak lepsze skutki przynoszą działania, których priorytetami są:

• Interwencje populacyjne, a nie indywidualne wysokiego ryzyka,
• Profilaktyka pierwotna, a nie wtórna,
• Dalsze, a nie bliższe czynniki ryzyka I uwarunkowania zdrowia.

Autor: Dorota Cianciara
28.09.2019