Profilaktyka zdrowotna jako skuteczna metoda zapobiegania chorobom
Profilaktyka chorób to działania ukierunkowane na zapobieganie wystąpieniu choroby, na minimalizowanie wpływu choroby i niepełnosprawności albo opóźnienie jej postępu. Innymi słowami punktem wyjścia profilaktyki jest choroba, a wszystkie działania i dążenia w tym zakresie pomagają przerwać lub zahamować jej proces. Każdy wie, że choroba rozpoznana we wczesnej fazie daje duże szanse na efektywne leczenie. Dlatego tak istotne jest korzystanie ze wszystkich udogodnień systemowych i wykonywanie darmowych badań przesiewowych – akcji organizowanych przede wszystkim przez Ministerstwo Zdrowia. Każde z nich może uratować nam życie.
Istota profilaktyki
Profilaktyka zapobiega konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie i leczenie. Tradycyjnie wyróżnia się trzy poziomy profilaktycznych działań medycznych.
Profilaktyka pierwotna, tak zwana I fazy, to działania ukierunkowane na ludzi zdrowych i ich środowisko życia w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia chorób lub zaburzeń zdrowia. Ma ona szeroki zakres i obejmuje działania swoiste, czyli zapobieganie konkretnej chorobie, np. szczepienia ochronne, podawanie witaminy D niemowlętom i małym dzieciom w celu zapobiegania krzywicy, a także nieswoiste, jak zapobieganie wielu chorobom poprzez np. karmienie piersią, racjonalne żywienie, aktywność fizyczna.
Profilaktyka wtórna (II fazy) polega na wczesnym wykrywaniu chorób i szybkich działaniach naprawczych w celu powstrzymania rozwoju choroby, głównie poszukiwaniu czynników ryzyka i ich eliminowaniu. Skierowana jest przede wszystkim do osób zagrożonych i obejmuje m.in. testy i badania przesiewowe i profilaktyczne badania lekarskie dzieci, profilaktyczne badania lekarskie związane z ryzykiem w różnych grupach zawodowych, ale również badania profilaktyczne u dorosłych w celu wczesnego wykrywania najczęstszych chorób, w tym: pomiar ciśnienia tętniczego, u kobiet badania cytologiczne, mammografia, u mężczyzn badanie poziomu PSA w celu wczesnego wykrycia raka gruczołu prostaty.
Profilaktyka III fazy dotyczy już stricte działań leczniczych i rehabilitacyjnych podejmowanych, gdy choroba jest już w pełni rozwinięta. Jej celem jest ograniczanie skutków choroby oraz zmniejszanie ryzyka jej nawrotów. Celem jej jest zapobieganie dalszym, niepomyślnym skutkom chorób lub niepełnosprawności w tym: przywrócenie (rehabilitacja) lub zastąpienie (np. proteza) uszkodzonych funkcji, pomoc w radzeniu sobie z chorobą i w zaakceptowaniu swego stanu, przeciwdziałanie izolacji społecznej, prowadzącej do wtórnego kalectwa, pomoc w utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej i psychicznej, np. rozwijanie funkcji kompensujących niepełnosprawność, umiejętności samooceny, zdrowia i samopielęgnacji, rozwijanie zainteresowań i umiejętności zwiększających szansę na aktywne i samodzielne uczestnictwo w życiu społecznym (Woynarowska, 2008).
Skuteczność profilaktyki
Rośnie liczba programów profilaktycznych opartych na badaniach naukowych oraz liczba akcji organizowanych i rekomendowanych przez Ministerstwo Zdrowia. Coraz więcej osób zdaje sobie sprawę ze skuteczności tego rodzaju działań i korzysta z badań profilaktycznych. Dysponujemy coraz większa wiedzą na temat zdrowego stylu życia, znamy przyczyny wielu chorób i jesteśmy w stanie przewidzieć, kto może być narażony na zachorowanie. Szczęśliwie wzrasta też liczba instytucji, które wspierają finansowo realizację rekomendowanych programów profilaktycznych. Bardzo istotna więc wydaje się współpraca instytucji centralnych z organizacjami pozarządowymi, placówkami naukowymi oraz jednostkami samorządu terytorialnego w tym zakresie. Wszak każdy z nas wie, że lepiej zapobiegać, niż leczyć.
Źródło: ARC Rynek i Opinia, listopad 2019
Źródła:
https://www.pzh.gov.pl/profilaktyka-chorob-definicja/
https://www.pzh.gov.pl/roznice-miedzy-profilaktyka-chorob-a-promocja-zdrowia/
- Woynarowska; Edukacja Zdrowotna Edukacja zdrowotna. Podręcznik akademicki; PWN; Warszawa 2008
