Obecnie w Europie trwa ognisko wirusowego zapalenia wątroby typy A (WZW A zwanego potocznie „żółtaczką pokarmową”), w którym zachorowania głównie dotyczą mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami (ang. MSM).
Trwające ognisko WZW A wśród MSM w Europie i Polsce
Zgodnie z danymi Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) od czerwca 2016 do połowy czerwca 2017 odnotowano 1 500 zachorowań związanych z tym ogniskiem. W Polsce (od stycznia do chwili obecnej) pomimo braku szczegółowych danych na temat genotypu wirusa, można jednoznacznie stwierdzić, że obserwowany jest wzrost zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A. Od stycznia do połowy czerwca 2017 zgłoszono łącznie 252 przypadki tej choroby, co stanowi ponad 12 razy więcej niż miało to miejsce w analogicznych okresach w latach 2012 – 2016. Zwiększona liczba ognisk wirusowego zapalenia wątroby typu A, jak również odnotowywane w tych ogniskach zachorowania mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami sugerują, że Polska także jest objęta trwającym w Europie ogniskiem. Jak dotąd zachorowania w bieżącym roku zgłaszane są głównie z województw: wielkopolskiego, mazowieckiego, zachodniopomorskiego, dolnośląskiego oraz kujawsko-pomorskiego.
Co to jest WZW A? Jakie są objawy WZW A?
Wirusowe zapalenie wątroby typu A potocznie nazywane „żółtaczką pokarmową” jest chorobą o ostrym przebiegu, szczególnie ciężkim u osób dorosłych (u małych dzieci przebieg w większości jest bezobjawowy). Do objawów tej choroby należą objawy grypopodobne (w pierwszym okresie) oraz objawy ze strony układu pokarmowego (zaburzenia dyspeptyczne): odbijanie, zgaga, nudności, wzdęcia, uczucie wczesnej sytości, ciemny mocz, jak również żółtaczka (czyli zażółcenie skóry, białkówki oczu czy błon śluzowych). Choroba ma z reguły nagły początek i ciężki przebieg, wymagający hospitalizacji. Zwiększone ryzyko cięższego przebiegu choroby występuje u osób zakażonych HBV (WZW B) lub HCV (WZW C).
Jak i kiedy można się zakazić?
Choroba szerzy się głównie drogą fekalno – oralną (choroba „brudnych rąk”). Wśród gejów oraz osób biseksualnych WZW A może szerzyć się w wyniku kontaktów seksualnych (nie tylko analnych), w tym przez bezpośredni kontakt oralno–analny, jak i poprzez kontakt oralny z częściami ciała oraz powierzchniami, na których znajduje się wirus. Takie drogi zakażenia identyfikowano w opisywanych wcześniej ogniskach WZW A wśród MSM.
Okres od zakażenia się do wystąpienia pierwszych objawów może wynosić od 15 do 50 dni (średnio 30 dni). Osoba chora wydala duże ilości wirusa wraz z kałem nawet przez kilka tygodni, przy czym wydalanie wirusa może zacząć się od 2 do 3 tygodni przed wystąpieniem żółtaczki, a zatem w czasie gdy osoba ta wydaje się jeszcze zdrowa. Wydalanie wirusa z kałem może trwać nawet do 6 tygodni od zakażenia. Wirus znajduje się także we krwi oraz ślinie chorego.
Jak sprawdzić czy jest się zakażonym?
Powszechnie dostępne diagnostyka laboratoryjna pozwala na potwierdzenie zakażenia od momentu pojawienia się objawów choroby (wykrywanie przeciwciał klasy IgM).
Dlaczego ważne jest ustalenie osób, z którymi chory miał kontakt?
Podczas dochodzenia epidemiologicznego (postępowania prowadzonego przez pracowników Inspekcji Sanitarnej) w ogniskach wirusowego zapalenia wątroby typu A niezmiernie ważne jest ustalenie osób z kontaktu chorego, które mogły się od niego zakazić nawet kiedy ten nie miał jeszcze żadnych objawów. Umożliwia to podjęcie działań mających na celu przerwanie szerzenia się tej choroby. Ma to szczególne znaczenie ponieważ ryzyko wtórnego zakażenia osoby z bliskiego otoczenia chorego lub zakażonego (domownicy, partnerzy seksualni) jest dość duże.
Jak zapobiegać WZW A?
Głównym sposobem zapobiegania zakażenia WZW A są szczepienia ochronne, które w związku z opisywanym ogniskiem rekomendowane są przez Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób:
- Mężczyznom mającym kontakty seksualne z mężczyznami (MSM), mieszkającym na obszarach gdzie występuje aktualnie wzrost zachorowań na WZW A (a więc także w Polsce).
- MSM, podróżującym na obszary, gdzie trwają ogniska WZW A wśród MSM.
- MSM, którzy wezmą udział w Festiwalu World Pride Madrid 2017 w okresie od 23 czerwca do 2 lipca 2017 r. i najprawdopodobniej będą odbywali przygodne stosunki seksualne.
- MSM, ze zdiagnozowanymi chorobami, których przebieg może zostać zaostrzony poprzez infekcję wirusem WZW A (np. z wirusowym zapaleniem wątroby typu B oraz wirusowym zapaleniem wątroby typu C).
Więcej informacji dotyczących zaleceń europejskich, w tym dotyczących WorldPride w Madrycie można znaleźć na stronie ECDC (http://ecdc.europa.eu/en/healthtopics/viral-hepatitis/pages/viral-hepatitis.aspx).
W Polsce szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A są szczepieniami nieobowiązkowymi, płatnymi, zalecanymi przede wszystkim osobom podróżującym. W celu odbycia takiego szczepienia osoba zainteresowana powinna udać się do placówki ochrony zdrowia, stacji sanitarno-epidemiologicznej czy punktu szczepień podróżnych po więcej informacji.
Wykaz punktów szczepień podróżnych, w których można wykonać szczepienia przeciwko wzw A znajduje się pod adresem:
http://gis.gov.pl/images/ep/wykaz_punkt%C3%B3w_2015_%C5%BC%C3%B3%C5%82ta_gor%C4%85czka_7_07_15.pdf
Przed udaniem się do takiej placówki warto upewnić się telefonicznie o możliwości wykonania szczepienia w danym momencie.