Działanie 1: Przygotowanie Raportu otwarcia
Raport otwarcia przygotowany przez wszystkie zespoły ekspertów realizujących zadania, prezentuje obecny stan wiedzy na temat związku zmian klimatu ze stanem zdrowia i formułującego kierunki potrzebnych, pogłębionych analiz w Polsce z wykorzystaniem wskazań WHO.
Zagrożenia klimatyczne identyfikowane poprzez wzrost temperatury, zmiany reżimu termiczno-opadowego oraz częstotliwość i nasilenie zjawisk ekstremalnych (m. in. upały, mrozy, deszcze nawalne, burze oraz silne wiatry) wpływają na zdrowie publiczne zarówno w sposób bezpośredni jak i pośredni.
Dlatego niezmiernie istotną kwestią jest poprawna identyfikacja czynników klimatycznych mogących wpływać na zdrowie oraz ocena miejsc i częstotliwości występowania określonych zjawisk klimatycznych. Przewiduje się, że zmiany reżimu termiczno-opadowego, w tym łagodniejsze zimy i bardziej deszczowe lata, mogą spowodować na obszarze Polski rozszerzenie zasięgu występowania wektorów chorób zakaźnych, wydłużenia okresu ich aktywności oraz zwiększenia wielkości populacji. Zjawiska te w połączeniu ze zwiększająca się mobilnością ludzi, ułatwiają szybsze wprowadzanie i rozprzestrzenianie się chorób z terenów endemicznych na tereny wolne od zachorowań. Obserwuje się zmiany w występowaniu kleszczy, jednego z głównych wektorów różnych patogenów (w tym krętka boreliozy i wirusa kleszczowego zapalenia mózgu).
Wpływ czynników meteorologicznych na rozpowszechnienie i przebieg chorób niezakaźnych, w tym chorób układu krążenia, jest obecnie na świecie przedmiotem wielu badań podejmowanych w różnych strefach klimatycznych. Osobnym poważnym problemem są skutki zdrowotne będące następstwem klęski żywiołowych (np. powodzi, osuwisk, podtopień, huraganów czy pożarów). Należy podkreślić, że zmiany klimatu mogą też pośrednio wpływać na zdrowie poprzez tworzenie warunków dla wzrostu zanieczyszczeń powietrza (wzrost stężeń ozonu latem, susze i wtórne pylenie) i wody (rozwój mikroorganizmów mogących być przyczyną epidemii wodozależnych). Obserwowane zmiany sezonowe (m.in. wydłużenie sezonu wegetacyjnego oraz okresu pylenia) mogą powodować niekorzystne skutki dla zdrowia ludzi, szczególnie u osób cierpiących na alergie i astmę.
Rozmaite aspekty tych zagadnień są często podejmowane w publikacjach naukowych na całym świecie, brak jest jednak kompleksowej analizy wpływu klimatu na stan zdrowia ludności Polski. Realizowane zadanie przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny jest odpowiedzią na takie zapotrzebowanie w obszarze analiz dotyczących zagadnień związku sytuacji zdrowotnej ludności z czynnikami klimatycznymi.
Działanie 2: Identyfikacja czynników klimatycznych mających związki ze zdrowiem ludności.
Celem zespołu ekspertów środowiskowego realizującego działanie 2 było przeprowadzenie, na podstawie publikacji naukowych oraz danych literaturowych i rzeczywistych, pomiarów parametrów klimatycznych i analiz w celu identyfikacji najważniejszych czynników klimatycznych, mogących stanowić zagrożenie zdrowotne dla populacji w Polsce. Zgromadzone dane umożliwiły obliczenie różnego rodzaju wskaźników klimatycznych, głównie na potrzeby przygotowania szeregów czasowych i korelacji ich z danymi zdrowotnymi.
Działanie 3: Identyfikacja klimatozależnych skutków zdrowotnych.
Prace w ramach działania 3 były prowadzone przez zespół ekspertów w obszarze chorób bakteryjnych związanych z klimatem w zakresie:
- analizy występowania pałeczek Legionella w środowiskowych próbkach wody pobranych z naturalnych zbiornikach wodnych, kałużach, glebie oraz oceny udziału pneumophila jako czynnika etiologicznego pozaszpitalnych zapaleń płuc;
- analizy występowania istotnych z punktu widzenia klinicznego przecinkowców z rodzaju Vibrio (V. cholerae, V. vulnificus, V. parahaemolyticus) w polskich przybrzeżnych wodach Morza Bałtyckiego. Zgromadzone wyniki mogą pomóc oszacować zagrożenie dla zdrowia publicznego związane m.in. z kąpielami w Morzu Bałtyckim, szczególnie w czasie występowania fal upałów czy wyjątkowo gorących lat;
oraz przez zespół ekspertów w obszarze chorób przenoszonych przez wektory, w zakresie:
- analizy obecności patogenów i wektorów patogenów w środowisku w Polsce w związku ze zmianami klimatycznymi. W ramach projektu prowadzone były pilotażowe badania laboratoryjne wektorów na obecność nowo pojawiających się patogenów nie objętych obecnie systemem nadzoru epidemiologicznego.
Działanie 4: Analizy związku czynników klimatycznych z chorobami i nagłymi zdarzeniami zdrowotnymi
Prace w ramach działania 4 realizował zespół ekspertów w obszarze chorób przewlekłych związanych z klimatem. Celem ich prac było sprawdzenie czy w warunkach polskich ekstremalne zjawiska pogodowe (huragany, burze, powodzie, fale upałów i mrozów) znajdują odbicie w zbieranych rutynowo danych o stanie zdrowia ludności (natężeniu umieralności i chorobowości hospitalizowanej).
Działanie 5: Stworzenie systemu prezentacji danych oraz organizacja konferencji
Celem realizowanego działania było zaprezentowanie Raportu otwarcia oraz przeprowadzenie informacyjnych konferencji regionalnych oraz naukowych, na których przybliżono różnym grupom docelowym , w tym: władzom zarówno centralnym, samorządowym oraz mediom i organizacjom pozarządowym problematykę występowania i prewencji zjawisk zdrowotnych zależnych od klimatu. Konferencje były prowadzone przez pracowników NIZP-PZH oraz uznanych ekspertów w zakresie zdrowia publicznego, zdrowia środowiskowego oraz epidemiologii a prezentowane wystąpienia propagowały wiedzę na temat związków klimatu ze zdrowiem.
Konferencje regionalne i Konferencja komplementarna z Dniem Ziemi 2020
W ramach tego działania został stworzony system prezentacji zgromadzonych danych w formie ogólnodostępnego portalu internetowego, umożliwiającego generowanie w sposób interaktywny przez użytkownika ich zestawień w formie tabel, map i wykresów. Dane prezentowane są w ujęciu czasowo-przestrzennym według jednostek administracyjnych (województwa i powiaty). Użytkownik ma możliwość generowania danych dotyczących między innymi wskaźników klimatycznych oraz chorobowych. System został zasilony danymi retrospektywnymi w zakresie umieralności z ostatnich 20 lat, a chorobowości hospitalizowanej z 10 lat.
Działanie 6: Ewaluacja
Ewaluacja zadania ma na celu ustalenie efektywności prowadzonych działań oraz oszacowanie ich oddziaływania w odniesieniu do założeń zadania, w szczególności w kontekście badania i oceny wpływu klimatu na stan zdrowia oraz wypracowania działań związanych z adaptacją do jego zmian. Projekt podlegał ewaluacji z uwzględnieniem następujących kryteriów:
1) trafność – stopień dopasowania treści edukacyjnych oraz kanałów komunikowania do potrzeb grup docelowych;
2) skuteczność – stopień realizacji celów i osiągnięcia wskaźników określonych dla przedsięwzięcia;
3) efektywność – stosunek poniesionych nakładów do uzyskanych efektów działań w praktyce.
Wyniki badania ewaluacyjnego zostaną przedstawione w raporcie końcowym, który będzie zawierał systemowe wnioski i rekomendacje na temat działań zrealizowanych w ramach zadania, a także koncepcję monitorowania wskaźników rezultatu długoterminowego tj. dotyczącego efektów wsparcia osiągniętych w dłuższym okresie od zakończenia wsparcia) w okresie jednego roku po zakończeniu realizacji zadania.
Działanie 7: Opracowanie Raportu końcowego
Produktem uzyskanym po zakończeniu zadania jest opracowanie Raportu końcowego, zawierającego trendy i prognozy umieralności i chorobowości z powodu chorób klimatozależnych, ocenę rozpowszechnienia i dynamiki zjawisk zdrowotnych związanych z klimatem, w tym nagłych zdarzeń ekstremalnych, a także wnioski i rekomendacje dla jednostek systemu ochrony zdrowia w zakresie adaptacji do zmian klimatu, w oparciu o rekomendacje WHO lub innych uznanych międzynarodowo organizacji lub instytucji.