Choroba legionistów (LD – ang. legionnaires’ disease), legioneloza – ostre zapalenie płuc o ciężkim przebiegu wywołane przez pałeczki Legionella. Istotna przyczyna zachorowań o szczególnie ciężkim przebiegu, zwłaszcza u osób starszych lub obciążonych innymi chorobami. Czynniki ryzyka predysponujące do nabycia legionelozowego zapalenia płuc (LZP).: palenie papierosów, płeć męska, wiek (powyżej 40 roku życia), przewlekłe choroby układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, cukrzyca, alkoholizm, transplantacje (serce, nerki, płuca), nowotwory i immunosupresja.

Legionella należy do bakterii powszechnie zasiedlających słodkowodne zbiorniki wodne, zwłaszcza wody stojące, w których dochodzi do przejściowego podwyższenia temperatury powyżej 20° C. Występuje w naturalnych i sztucznych słodkowodnych zbiornikach wodnych, tj.:

• rzeki, jeziora, strumienie, stawy, gorące źródła, kałuże, etc.
• instalacje wodne (urządzenia klimatyzacyjne, wieże chłodnicze, chłodnie kominowe , skraplacze parowe, baseny wirowe, spa, fontanny, zraszacze ogrodowe, sprzęt do terapii oddechowej)

Do zakażenia dochodzi najczęściej u osób wrażliwych, wskutek inhalacji wodnych aerozoli. Im mniejsze kropelki aerozolu, tym większe prawdopodobieństwo, że dojdzie do zakażenia ze względu na to, że krople o średnicy poniżej 5 μm łatwo przedostają się do dolnych dróg oddechowych. W Europie, gatunkiem odpowiedzialnym za 96% (lata 2011-2015) i 82% (2016) potwierdzonych przypadków zakażeń odnotowywanych u ludzi jest Legionella pneumophila. Inne gatunki odpowiedzialne za zakażenia u ludzi to m.in. L. longbeachae, L. micdadei, L. bozemanii, etc. W Europie szczyt zachorowań występuje w miesiącach letnich, co jest ściśle związane z warunkami pogodowymi tj. wzrostem wilgotności i temperatury powietrza oraz wzrostem turystyki i rekreacji.

W wielu krajach wiązano wpływ warunków pogodowych, tj. wzrost temperatury i intensywności opadów oraz wzrost wilgotności z częstością występowania zakażeń wywołanych przez bakterie Legionella.

1. Holandia – zaobserwowano związek pomiędzy występowaniem zachorowań u ludzi a warunkami pogodowymi tzn. długim okresem ciepłych dni, po których nastąpiły intensywne opady deszczu (intensywność opadów, wilgotność względna i temperatura były dodatnio związane z występowaniem zachorowań).
2. Hiszpania –  stwierdzono, że opady są czynnikiem ryzyka sporadycznych przypadków zapalenia płuc o etiologii Legionella pneumophila.
3. USA –  zidentyfikowano opady i podwyższoną wilgotność jako czynniki predykcyjne dla występowania zakażeń.
4. Japonia – bakterie Legionella pneumophila zostały wykryte w wodzie deszczowej na drogach asfaltowych i w wodzie po powodzi (Holandia).

 Warszawa. Tu prowadziliśmy badania środowiskowe. W okresie od czerwca do września 2019 roku do badań środowiskowych pobrano 159 próbek wody, pochodzących z: fontann dekoracyjnych (n = 22); jezior, stawów, sadzawek, etc. (n = 61); rzek (n = 4); kurtyn wodnych (n=3). Z próbek środowiskowych łącznie wyhodowano 13 szczepów Legionella, przy czym 12 szczepów wyhodowano z kałuż znajdujących się w pasie jezdnym, 1 szczep – z jeziora.

W ramach realizacji programu, w dwóch wytypowanych szpitalach prowadziliśmy badania próbek klinicznych. U pacjentów zgłaszających się do szpitala z podejrzeniem zapalenia płuc wykonywano test wykrywający antygen Legionella pneumophila w moczu. Następnie, u wybranych według opracowanego algorytmu pacjentów, wykonywano badania molekularne w próbkach materiału z dróg oddechowych. Łącznie, wśród zbadanych próbek moczu w 4 przypadkach stwierdzono dodatni wynik potwierdzający obecność antygenu L. pneumophila w moczu. Pozostałe próbki były ujemne. W przypadku badań molekularnych wykonanych w próbkach materiału z dolnych dróg oddechowych, wynik dodatni uzyskano u 4 pacjentów, przy czym w 3 przypadkach nie udało się oznaczyć obecności antygenu Legionella w moczu. W przypadku czwartego pacjenta, wykryto zarówno DNA w materiale z dróg oddechowych, jak i antygen w moczu. Co więcej, od tego pacjenta wyhodowano również szczep.