Styl życia  współczesnych społeczeństw post-industrialnych, aktywny wypoczynek, rozwój turystyki, sporty ekstremalne, chęć poznawania i zajmowania nowych, kiedyś nieosiągalnych terenów, niosą za sobą czasami ujemne skutki i są nowymi czynnikami zwiększonego ryzyka zachorowania.

Tak jak wtargnięcie człowieka w głąb Puszczy Amazońskiej na początku XX wieku, podczas budowy Kanału Panamskiego, spowodowało wśród budowniczych epidemię dotychczas nieznanej w tym rejonie żółtej gorączki. Podobne zjawiska obserwuje się obecnie w związku z rozwojem przedmieść i podmiejskich osiedli. Pierwsze rozpoznane przypadki choroby z Lyme w 1976 roku w  USA i masowe zachorowania stwierdzono w miasteczku Old Lyme, typowej osadzie zamieszkałej przez ludzi uciekających z dużych aglomeracji miejskich. Zakażenia występujące endemicznie stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzi przemieszczających się, podróżujących, którzy mogą zetknąć się z wieloma “egzotycznymi” chorobami.

Powszechnie stosowane zabiegi higieniczne są mało skuteczne w stosunku do drobnoustrojów wywołujących choroby przenoszone przez przenosiciela (wektor), np. przez kleszcze. Wiele tych zakażeń występuje sezonowo, w okresie aktywności różnych gatunków pajęczaków.  W naszej strefie klimatycznej, kleszcze mogą być wektorem przenoszącym zakażenia od wiosny do jesieni.

Jeżeli drobnoustroje chorobotwórcze zanim zostaną przekazane kolejnemu żywicielowi, w organizmie kleszcza namnażają się i zmieniają swoje właściwości antygenowe, a także  mogą utrzymywać się w ustroju przenosiciela przez kolejne jego stadia i pokolenia, wtedy nazywamy go wektorem biologicznym, w odróżnieniu od przypadkowego, mechanicznego przeniesienia przez stawonogi drobnoustrojów z jednego osobnika na drugiego. 

Kleszcze są to żywiące się krwią kręgowców pasożyty, o dużym znaczeniu dla medycyny ludzkiej i weterynaryjnej. Są one rezerwuarem i wektorem wielu chorobotwórczych dla człowieka: wirusów, bakterii i pierwotniaków.

Ziemię zamieszkuje ponad 800 gatunków kleszczy. Stawonogi te należą do gromady pajęczaków (Arachnida), rzędu roztoczy. Dzieli się je na trzy rodziny: Ixodidae, Argasidae i Nuttalliellidae. Jako krwiopijne ekto-pasożyty, do życia i rozwoju bezwzględnie potrzebują jako posiłku krwi ssaka, ptaka lub gada. Ssąc krew zakażonego kręgowca  kleszcze ulegają  zakażeniu, a podczas następnego posiłku zakażenie to przekazują kolejnemu swojemu żywicielowi. W ten sposób umożliwiają utrzymanie i krążenie chorobotwórczych dla człowieka drobnoustrojów w środowisku i stają się przenosicielami różnych chorób infekcyjnych.

W całej Europie, w tym także w Polsce, powszechnie spotykanym kleszczem jest Ixodes ricinus, (kleszcz pospolity, kleszcz pastwiskowy). Występuje on na terenie całego kraju, na obszarach o średnim poziome wilgotności, głównie w lasach mieszanych i liściastych, na ich obrzeżach oraz na łąkach w pobliżu lasów.

Większość dotychczas dokładnie zlokalizowanych i opisanych naturalnych jego siedlisk to obszary przejściowe między dwoma różnymi typami roślinności, jak np. brzegi lasów graniczące z łąkami, polany, błonia nad rzekami, i stawami, zagajniki z zaroślami, obszary gdzie las liściasty przechodzi w iglasty lub wysoki w niski, obszary zarośnięte paprociami, jeżynami, czarnym bzem i leszczyną.

Są to ekotony, tj. strefy przejściowe, na granicy dwóch (lub większej liczby) różnych biocenoz, np. biocenoza lasu i łąki. Zapewniają one optymalne warunki bytowania kleszczy i ich żywicieli, zamieszkują go bowiem organizmy charakterystyczne dla obu biocenoz oraz takie, które są swoiste tylko dla tej strefy. Obszary te charakteryzują się dużą bio-różnorodnością. Wilgotne lato i łagodna zima sprzyjają rozprzestrzenieniu się kleszczy. Atakują swoich potencjalnych żywicieli na łąkach i w lasach.

Postaci niedojrzałe kleszczy, larwy i nimfy spotyka się na trawie i w niskich krzakach. Niewidoczne wiszą na źdźbłach trawy i na spodzie liści. Postaci dorosłe występują przede wszystkim na krzewach, nawet na wysokości 3 metrów. Żywicielami larw i nimf są małe ssaki (owadożerne i gryzonie). Nimfy żerują także na większych ssakach np. na jeleniach, sarnach, królikach i zającach, rzadziej na ptakach. Dorosłe osobniki pasożytują na bydle, owcach, kozach, łosiach, żubrach, jeleniach, sarnach, dzikach, lisach, zającach, psach, królikach i ptakach. Człowiek jest żywicielem przypadkowym każdej postaci rozwojowej. Długość ciała głodnego kleszcza waha się od jednego do kilku milimetrów. Podczas ssania krwi następuje charakterystyczny, kilkakrotny wzrost wielkości ich ciała.

Kleszcze w swoim życiu przechodzą przeobrażenie. Ich cykl życiowy trwa zazwyczaj 2 lata. Rozpoczyna się latem, z chwilą wyklucia się z jaj larwy. Postać ta, o wymiarach ułamka milimetra i sześciu odnóżach (postać dorosła ma 4 pary) poszukuje żywiciela, który mógłby dostarczyć jej posiłku umożliwiającego dalszy rozwój i przeobrażenie się w postać nimfy.

Kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) należy do kleszczy trójżywicielowych, którego każde stadium rozwojowe (larwa, nimfa i samica) ssie krew innego żywiciela, jeden raz przed przekształceniem się w następną postać, w przypadku larwy i nimfy lub w przypadku samicy przed złożeniem jaj. Posiłki te warunkują przeobrażenie się w kolejne stadium i złożenie jaj. Każde stadium rozwojowe kleszcza, tzn. larwa, nimfa i imago (postać dojrzała) musi raz wyssać krew kręgowca, aby móc się dalej rozwijać. Bez jedzenia mogą żyć do dwóch lat. Samce nie pobierają krwi. Żywicielami mogą być niemal wszystkie gatunki lądowych kręgowców, w tym człowiek. Cykl rozwojowy kleszcza I.ricinus trwa w naszej strefie klimatycznej kilka lat (około 3 lat lub dłużej), zależnie od warunków środowiskowych.

Kleszcze charakteryzuje sezonowa aktywność, która zależy od warunków klimatycznych. Dojrzałe postaci są aktywne już w temperaturze 5°C, zaś nimfy w temperaturze 8°C. Larwy atakują żywicieli od maja do września, najczęściej w czerwcu, lipcu i sierpniu. 

Wzrost temperatury powoduje wzrost aktywności kleszczy, która rozpoczyna się na przełomie marca i kwietnia i trwa do października/listopada. Maksimum aktywności zależy od czynników klimatycznych i przebiega w Europie Środkowej w dwóch fazach, tzn. w  maju/czerwcu i we wrześniu/październiku. W Polsce rozpoczyna się od połowy kwietnia (czasem wcześniej, nawet w marcu) i trwa do początku listopada, z dwoma szczytami – pierwszym od maja do połowy czerwca, drugim we wrześniu. 

W poszukiwaniu potencjalnego żywiciela kleszcze reagują na różne pochodzące od niego, czynniki stymulujące. Może to być np. wzrost stężenia dwutlenku węgla, wibracje, dotyk, zapach, promieniowanie cieplne. Zależnie od gatunku kleszcza, poszukujący żywiciela osobnik może polować aktywnie przesuwając się w kierunku wyczuwanych stymulatorów lub czekać biernie na przypadkowe zbliżenie.

Narząd gębowy (hypostom), przystosowany do ssania krwi i płynów tkankowych, ma kształt ryjkowaty i uzbrojony jest w liczne ząbki umożliwiające utrzymanie się w skórze żywiciela. Sam moment przekłucia naskórka i rozpoczęcia żerowania, tj. ssania krwi, pozostaje niezauważony ponieważ ślina kleszcza działa znieczulająco. Dopiero po 2-3 dniach podrażnione miejsce zaczyna swędzieć, a wypełniony krwią kleszcz powiększa się, przez co staje się lepiej widoczny. W miejscu ukłucia może wystąpić obrzęk, ból, swędzenie, zaczerwienienie. Może być to spowodowane reakcją alergiczną na składniki śliny kleszcza bądź zakażeniem wywołanym przez bakterie biernie przeniesione przez żerującego kleszcza, na powierzchni narządu gębowego.  

W Polsce, największe znaczenie medyczne i weterynaryjne obok kleszcza Ixodes ricinus, mają: Argas reflexus (obrzeżek gołębień) i Dermacentor reticulatus (kleszcz łąkowy). Na terenie Polski kleszcze te mogą być przenosicielami: boreliozy z Lyme, anaplazmozy, bartonelozy,  kleszczowego zapalenia mózgu, tularemii gorączka Q, a także riketsjoz z grupy gorączek plamistych.