W czasach nowożytnych myślenie o poprawie zdrowia w sposób podobny do idei wyrażonej w Karcie Ottawskiej było widoczne przynajmniej od XIX w. Pierwsze użycie pojęcia ‘promowanie zdrowia’ w znaczeniu bliskim współczesnemu datuje się na lata 40 XX w.
Od zakończenia II wojny światowej do połowy lat 70 XX w. panował duch indywidualizmu, pogoni za postępem materialnym i fascynacji rosnącymi możliwościami medycyny. W ślad za takimi tendencjami to, co jest charakterystyczne dla promocji zdrowia, czyli społeczny i środowiskowy mechanizm rozwoju zdrowia, zostało zepchnięte na boczny tor i zniknęło z piśmiennictwa.
Ponowne użycie terminu ‘promocja zdrowia’ pochodzi z 1974 r., kiedy to pod nazwiskiem Marca Lalonde’a opublikowano dokument roboczy, który miał rzucić nowe światło na stan zdrowia Kanadyjczyków. W dokumencie tym promocja zdrowia została zinterpretowana jako strategia, której celem jest informowanie osób i organizacji, wpływanie na nie i asystowanie im, aby zaakceptowały większą odpowiedzialność za zdrowie psychiczne i fizyczne oraz były bardziej aktywne w sprawach wpływających na zdrowe. Niewątpliwą zasługą tego dokumentu, było to, że ukazywał ograniczone możliwości medycyny naprawczej w poprawie zdrowia populacji. Natomiast jego słabością było to, że na pierwszym planie umieścił indywidualną, osobistą odpowiedzialność za zdrowie, co już wówczas wzbudziło liczne zastrzeżenia.
Dla rozwoju promocji zdrowia przełomowa była koncepcja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) przedstawiona w Karcie Ottawskiej w 1986 r. Wydarzenie to poprzedziła blisko czteroletnia praca przygotowawcza. Patrząc na dalszy rozwój wydarzeń można powiedzieć, że Karta Ottawska była wizjonerska i wyprzedziła swój czas.
Zarówno przed proklamowaniem Karty Ottawskiej jak i po tym fakcie w piśmiennictwie pojawiły się liczne definicje i interpretacje promocji zdrowia. Nierzadko sprzeczne z koncepcją WHO! Jednak stanowisko WHO wobec promocji zdrowia jest do tej pory niezmienne. W jednej z ciekawszych interpretacji promocję zdrowia przedstawia się jako szczepionkę przeciwko warunkom społecznym.
Promocja zdrowia w USA dość długo była ukierunkowana na zmianę indywidualnego stylu życia, ale obecnie (zwłaszcza od 2006 r.) widoczne jest szersze spojrzenie, zgodne z duchem Karty Ottawskiej.
Autor: Dorota Cianciara
28.09.2019
