W zdrowiu publicznym, podobnie jak w innych naukach i biznesie rozwój nie jest możliwy bez prowadzenia badań i gromadzenia informacji. Kluczowe w tym procesie są zbierane/posiadane dane. Czym zatem są dane? Terminem dane określamy wszystko, co jest lub potencjalnie może być przetwarzane w celu pozyskania informacji. Dane zamieniają się w informację w procesie ich przetwarzania, strukturyzowania oraz analizy. Dane stanowią podstawę piramidy wiedzy. Poddane analizie dane pozwalają na pozyskanie informacji, te z kolei budują wiedzę, która prowadzi do szczytu piramidy – mądrości.

W badaniach naukowych pozyskiwanie danych i ich analiza stanowią kluczowy element, bez którego nie można odpowiedzieć na postawione pytanie badawcze. Odpowiedź na pytanie badawcze to informacja, która z kolei pozwala na podejmowanie skutecznych, opartych o racjonalne przesłanki decyzji, także tych w obszarze zdrowia publicznego.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa sześć elementów składowych systemu zdrowotnego: (1) świadczenia, (2) zasoby kadrowe, (3) informacje, (4) produkty, szczepionki, technologie, (5) finanse, (6) przywództwo. Każda z wymienionych składowych ma wpływ na poprawę (wzmocnienie) systemu zdrowotnego, a więc w efekcie na zdrowie ludności, jednakże podstawą działania systemu jest informacja. System informacji, zakres danych, ich jakość i aktualność, pozwala bowiem podejmować racjonalne, oparte na dowodach decyzje odnośnie do pozostałych elementów systemu.

Pojęcie system informacji zdrowia publicznego określa spójną całość oraz zorganizowany proces tworzenia odpowiedniego zestawu informacji na podstawie zbieranych i analizowanych danych. System ten powinien obejmować pięć grup informacji:

1. Szeroko pojęte uwarunkowania (tzw. determinanty) stanu zdrowia – uwarunkowania społeczno-ekonomiczne, środowiskowe, behawioralne, genetyczne oraz regulacje prawne, w jakich działa system zdrowotny;
2. nakłady na system zdrowotny – infrastruktura systemu, podmioty, instytucje, wyposażenie, koszty, zasoby ludzkie i finansowe);
3. produkty systemu zdrowotnego – dostępność, jakość oraz wykorzystanie informacji i świadczeń;
4. rezultaty systemu zdrowotnego, mierzona takimi wskaźnikami jak np. umieralność, chorobowość, niepełnosprawność;
5. nierówności w zdrowiu ze względu na płeć, status społeczno-ekonomiczny, przynależność do grupy etnicznej i miejsce zamieszkania.

Podjęcie odpowiednich działań w obszarze promocji zdrowia i profilaktyki chorób zależy od czterech głównych czynników, ściśle związanych z procesem zbierania i analizy danych, pozyskiwaniem informacji oraz podejmowaniem racjonalnych decyzji w systemie zdrowotnym:

• Po pierwsze – trzeba dokładnie wiedzieć, co należy zrobić. Wiedza o tym wynika z posiadania danych – na przykład nt. czynników warunkujących zdrowie.
• Po drugie, trzeba wiedzieć, co można zrobić, czyli posiadać informacje o tym, co działa i daje dobre efekty, a co jest działaniem zupełnie bezproduktywnym.
• Po trzecie, ważne jest, aby móc to zrobić, czyli mieć szansę na praktyczną realizację. Zależy to bardzo często od czynników natury politycznej, ekonomicznej i społecznej.
• Po czwarte zaś, należy wszystko to zrobić dobrze, czyli posiadać odpowiednie zasoby (ludzkie i finansowe), strukturę i organizację, a także partnerów we wspólnych działaniach.

Autorzy: Katarzyna Lewtak, Artur Żarski