Diagnostyka w kierunku zakażenia wirusem Ebola w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego-PZH

Jaka jest aktualna sytuacja epidemiologiczna związana z występowaniem zachorowań ludzi na gorączkę krwotoczną Ebola? Czy wirus Ebola obecnie zagraża Polsce? – Iwona Schymalla pyta p.o. Głównego Inspektora Sanitarnego Marka Posobkiewicza.

Jaka jest aktualna sytuacja epidemiologiczna związana z występowaniem zachorowań ludzi na gorączkę krwotoczną Ebola?

Obecnie trwa epidemia gorączki krwotocznej Ebola w 3 krajach Afryki Zachodniej tj. Gwinei, Liberii oraz Sierra Leone.

Pierwsze zachorowania wystąpiły w Gwinei na początku grudnia 2013 r. Pierwszym zidentyfikowanym przypadkiem była 2-letnia dziewczynka zamieszkująca w południowo-wschodniej prowincji Gwinei – Gueckedou. Dziecko miało prawdopodobnie kontakt z płynami ustrojowymi dzikiego zwierzęcia będącego rezerwuarem wirusa. Oficjalne potwierdzenie przypadków choroby w tym regionie Afryki zostało ogłoszone przez WHO w marcu 2014 r. Od tego czasu zachorowania pojawiły się także w Liberii i Sierra Leone, a liczba nowych przypadków wciąż wzrasta we wszystkich 3 krajach.

Wg aktualnych informacji WHO z 29.07.2014 r. w Gwinei, Sierra Leone i Liberii odnotowano łącznie 1323 zachorowania, w tym 729 śmiertelnych. Transmisja wirusa utrzymuje się na terenie obszarów wiejskich i podmiejskich, w szczególności w okolicy stolic tych państw.

W ostatnim tygodniu lipca Nigeria poinformowała o 1 prawdopodobnym przypadku gorączki Ebola u 40-letniego obywatela Liberii, który odbywał podróż samolotem na trasie przez Togo i Ghanę do stolicy Nigerii – Lagos. Trwa diagnostyka próbek pobranych od chorego mężczyzny celem potwierdzania zakażenia. Służby sanitarne Nigerii podejmują działania mające na celu przeciwdziałanie szerzeniu się wirusa Ebola na terenie kraju.

W chwili obecnej czynnikami, które utrudniają opanowanie epidemii gorączki krwotocznej Ebola na terenie Gwinei, Sierra Leone i Liberii są: rozległość obszaru, na którym utrzymuje się transmisja wirusa oraz znajdują się źródła zakażenia, lokalne uwarunkowania kulturowe i religijne np. tradycja pochówku zwłok osób zmarłych, nasilony przepływ osób pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi oraz przez granice trzech ww. państw, utrata zaufania lokalnych społeczeństw do personelu medycznego i wolontariuszy.

Należy pamiętać, że gorączka krwotoczna Ebola jest chorobą występującą rzadko, jednakże charakteryzującą się bardzo wysoką śmiertelnością sięgającą ponad 90%. Rezerwuar wirusów jest nieznany, choć najbardziej prawdopodobnym źródłem dla środowiska i człowieka są gatunki nietoperzy owocożernych występujących w krajach Afryki Środkowej.

Epidemie i przypadki gorączki krwotocznej Ebola występowały dotychczas kilkukrotnie w XX wieku głównie w Afryce Centralnej, nigdy zaś w Afryce Zachodniej.

Czy wirus Ebola obecnie zagraża Polsce?

Do chwili obecnej nie odnotowano przypadków zachorowań wśród podróżnych powracających z ww. krajów do Europy, w tym wśród obywateli Polski.

WHO nie rekomenduje ograniczania międzynarodowego ruchu podróżnych i towarów. Dotychczasowe analizy ryzyka opracowane dla krajów UE przez ECDC (Europejskie Centrum do spraw Zapobiegania i Kontroli Chorób) wskazują, że ryzyko zaimportowania na teren UE przez osoby powracające z podróży z ww. krajów jest niskie, gdyż sytuacje, w których dochodzi do narażenia człowieka na kontakt z wirusem (bezpośredni kontakt z osobami chorymi, z ich płynami ustrojowymi, organami, ciałami lub chorymi i padłymi zwierzętami) są jednak mocno ograniczone. Natomiast zwiększone ryzyko zachorowania dotyczy tych obywateli UE, którzy przebywają służbowo na obszarach, gdzie występują zachorowania i uczestniczą w pomocy humanitarnej i medycznej w związku z trwającą tam epidemią.

Biorąc jednak pod uwagę możliwości dowolnego przemieszczania się osób na duże odległości pomiędzy zainfekowanymi krajami Afryki a Europą, jak również hipotetycznie możliwe spełnienie przez osobę udającą się w podróż do ww. krajów przesłanek w zakresie drogi nabycia zakażenia, zaleca się osobom podróżującym w rejony występowania gorączki krwotocznej Ebola zachowanie wszelkich możliwych środków ostrożności, w tym również rozważenie możliwości przełożenia podróży na inny termin.

Czy w Polsce jest możliwość diagnostyki wirusa Ebola?

W Polsce istnieje możliwość wykonania, w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego-Państwowym Zakładzie Higieny, badania molekularnego (PCR) w celu potwierdzenia przypadków podejrzanych o zakażenie wirusem Ebola. Szczegółowe wytyczne dotyczące sposobu pobierania i transportu próbek materiału klinicznego dostępne są na stronie internetowej Instytutu i udostępniane są szpitalom zakaźnym.

Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia w przypadku uzyskania dodatniego wyniku w badaniu molekularnym, materiał pobrany od pacjenta zostanie przekazany do laboratorium referencyjnego o standardzie BSL-4, w którym będzie wykonana izolacja wirusa Ebola. Posiadamy listę laboratoriów diagnostycznych w krajach europejskich, które dysponują diagnostyką w kierunku wirusowych gorączek krwotocznych na poziomie bezpieczeństwa BSL4 zrzeszonych w sieci laboratoriów europejskich oraz laboratoriów referencyjnych WHO.

Czy są w Polsce przepisy regulujące kwestie postępowania na wypadek wystąpienia tego typu zagrożenia?

Tak, istnieje szereg przepisów prawnych regulujących tę kwestię. Zgodnie z kompetencjami ustawowymi Państwowa Inspekcja Sanitarna prowadzi nadzór epidemiologiczny nad chorobami zakaźnymi i zakażeniami, a w sytuacji podejrzenia zachorowania na chorobę wysoce niebezpieczną i szczególnie zakaźną podejmujemy działania przeciwepidemiczne w myśl obowiązujących przepisów mające na celu zapobieganie rozprzestrzenieniu się zachorowań. Szereg obowiązków i odpowiedzialności przepisy nakładają jednak także na inne, obok Państwowej Inspekcji Sanitarnej, podmioty i osoby, jak lekarze, szpitale, służby, czy inne inspekcje. Dla przykładu, lekarz podejrzewający zachorowanie na gorączkę krwotoczną Ebola jest obowiązany do zgłoszenia tego faktu nie później niż w ciągu 24 godzin do Państwowej Inspekcji Sanitarnej, a także podjąć działania zapobiegające potencjalnemu rozprzestrzenieniu zachorowań – skierować pacjenta do szpitala zapewniającego leczenie w warunkach izolacji. W takim przypadku transport pacjenta musi odbywać się w sposób uniemożliwiający przeniesienie zakażenia na inne osoby.

Brak skutecznego leczenia i duża zakaźność wirusów wymusza oczywiście stosowanie odpowiednich zabezpieczeń przez osoby kontaktujące się lub opiekujące osobą zakażoną lub chorą. W myśl przepisów Kodeksu Pracy w kontekście ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikowi środków ochrony indywidualnej, a także posiadanie aktualnych procedur postępowania z pacjentem, urządzeniami i pomieszczeniami (w tym środkami transportu), co ma na celu zapobieganie szerzeniu się zachorowań.

Natomiast w sytuacji wystąpienia zagrożenia dla zdrowia publicznego czyli np. w sytuacji rozprzestrzenienia się zachorowań na terenie kraju działania podejmowane będą w oparciu o funkcjonujące i aktualizowane plany zarządzania kryzysowego przygotowane na podstawie ustawy o zarządzaniu kryzysowym, a także wojewódzkie plany działania na wypadek wystąpienia epidemii mające swoje umocowanie w przepisach ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

www.medexpress.pl/start/glowny-inspektor-sanitarny-o-zagrozeniu-wirusem-ebola-w-polsce/47459/