Finansowanie profilaktyki chorób jest jednym z ważniejszych problemów, z którymi mierzą się poszczególne państwa. Stoją przed nimi poważne wyzwania w postaci zmian demograficznych, w tym starzejących się społeczeństw, kryzysów epidemiologicznych, ale i problemów finansowych. Nie da się jednak zapewnić bezpieczeństwa zdrowotnego bez działań szeroko pojętego zdrowia publicznego ukierunkowanego na zapobieganie chorobom i potrzeby zdrowotne populacji.

Inwestycje w zdrowie

Zdrowie i jego ochrona jest zadaniem państwa a dostęp do opieki zdrowotnej pozostaje głównym problemem w systemach ochrony zdrowia, mając pierwszeństwo przed rozwojem szeroko rozumianej prewencji. Problem profilaktyki chorób stał się przedmiotem zainteresowania ekonomii, pomimo iż zastosowanie modeli ekonomicznych nie ujmuje wszystkich aspektów społecznych związanych z profilaktyką. Finansowanie profilaktyki chorób jest elementem szeroko rozumianego systemu zdrowia i powinno opierać się na takich instrumentach wydatkowania środków, w większości publicznych, aby jednocześnie pełniło funkcje narzędzi umożliwiających oddziaływanie na efektywność wykorzystania dostępnych zasobów. Uznaje się, że efektywnym rozwiązaniem sposobu finansowania części składowych systemu ochrony zdrowia jest zwiększanie udziału profilaktyki chorób kosztem ograniczania udziału innych działań. Bez odpowiednich nakładów na działania, które będą opóźniały zachorowania lub im zapobiegały, a także umożliwiały wczesną diagnozę i skuteczne, często tańsze, leczenie, nie należy oczekiwać znaczącej poprawy efektów zdrowotnych, ale również poprawy efektywności ekonomicznej systemu ochrony zdrowia. Wynika z tego, że dla utrzymania i poprawy zdrowia ludności państwo musi stworzyć i finansować skuteczny i sprawny system zdrowotny prowadzący do efektywnej profilaktyki chorób.

Racjonalizacja wydatków publicznych

Racjonalizację wydatków publicznych możemy rozpatrywać w różnych aspektach. Albo traktujemy ją jako minimalizację wydatków na założone uprzednio zadania lub maksymalizację efektywności wydatkowania środków publicznych. Osiągnięcie celu wymaga zastosowania bardziej złożonych modeli racjonalizacji wydatków, pomimo tego, że będą opierać się na długotrwałym procesie. W sferze ochrony zdrowia, w tym finansowaniu profilaktyki chorób, należy zacząć od ustalenia możliwości finansowych oraz hierarchii potrzeb. Może być ona zmienna w zależności od lokalnej sytuacji, zawsze powinna jednak uwzględniać objęcie opieką jak największej grupy pacjentów, przekonanie ich do uczestnictwa w programach zdrowotnych, reagowanie na realne potrzeby oraz poprawę dostępności świadczeń. Kluczem jest odpowiednie zaplanowanie sposobu wydatkowania oraz moment, w którym powinno to nastąpić, przez odpowiednie wdrożenie tego sposobu, na nadzorze i kontroli nad przebiegiem jego wykonania kończąc.

Efekty profilaktyki zdrowotnej

Związki między finansowaniem profilaktyki chorób a racjonalizacją wydatków publicznych wynikają z przyjętego sposobu działania państwa. Zdrowie i jego ochrona należą w specyficzny sposób do dóbr publicznych. Implikuje to sprecyzowanie kryterium wyboru, którym powinno kierować się państwo podejmując decyzje o alokacji zasobów publicznych, co jest związane z problematyką pomiaru efektów z nakładów publicznych. W odniesieniu do profilaktycznych programów zdrowotnych pomiar efektów z nakładów publicznych jest trudny do zdefiniowania. Są to problemy w rozgraniczeniu wpływu na obserwowane wyniki realizowanych programów od szeregu innych czynników zewnętrznych, trudności ze sformułowaniem właściwych  mierników czy też z koniecznością wydłużenia horyzontu planowania. Profilaktyka chorób nie jest przewidywalną dziedziną. W związku z tym zasady budżetowania zadaniowego: przejrzystości, wieloletniości, skuteczności i efektywności oraz konsolidacji w przypadku profilaktycznych programów zdrowotnych wymagają uwzględnienia ich specyfiki.

Źródła:

Izabela Nawrolska „Finansowanie profilaktycznych programów zdrowotnych” http://images.nexto.pl/upload/virtualo/difin/751054ff035f5c5e94a14ec0d2ded62221ec14ae/free/751054ff035f5c5e94a14ec0d2ded62221ec14ae.pdf

Izabela Nawrolska „Problem pomiaru efektów profilaktycznych programów zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych”

https://wneiz.pl/nauka_wneiz/frfu/67-2014/FRFU-67-933.pdf

Maciej Gazda „O procesie racjonalizacji wydatków publicznych”

https://pressto.amu.edu.pl/index.php/rpeis/article/view/5299