6 maja 2021 roku ukazała się opinia Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) dotycząca bezpieczeństwa dwutlenku tytanu E 171 pt.: Safety assessment of titanium dioxide, EFSA Journal 2021; 19(5):6585.
W opinii EFSA stwierdzono, że nie można wykluczyć działania genotoksycznego dwutlenku tytanu, a zatem bezpieczeństwo tej substancji dodatkowej nie jest potwierdzone.
Co to jest dwutlenek tytanu?
Dwutlenek tytanu (TiO2) jest stosowany w żywności jako biały barwnik. Jest obecny również w kosmetykach, lekach oraz farbach.
Dwutlenek tytanu jest dopuszczony do żywności w Unii Europejskiej jako substancja dodatkowa o numerze E 171 na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 w sprawie dodatków do żywności (Dz. U. L 354 z 31.12.2008 r.).
W jakich produktach spożywczych jest obecny dwutlenek tytanu?
Barwnik E 171 jest dodawany m.in. do pieczywa cukierniczego i wyrobów ciastkarskich, wyrobów cukierniczych (cukierki, lizaki, dekoracje cukiernicze), suplementów diety (kapsułki, tabletki), produktów smakowych do smarowania pieczywa, przetworzonych orzechów (orzechy powlekane).
Co EFSA stwierdziła na temat bezpieczeństwa dwutlenku tytanu w opinii z 2016 roku?
Bezpieczeństwo dwutlenku tytanu było oceniane przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) w 2016 r. w ramach programu ponownej oceny substancji dodatkowych dopuszczonych do żywności przed 20 stycznia 2009 r. W opinii z 2016 roku EFSA zaleciła wykonanie nowych badań mających na celu wykluczenie lub potwierdzenie możliwego wpływu substancji E 171 na układ rozrodczy. Brak takich badań uniemożliwił ustalenie dopuszczalnego, dziennego pobrania (ADI) dla dwutlenku tytanu w 2016 roku. Brakowało również danych dotyczących rozkładu rozmiarów cząsteczek substancji E 171, tj. jaka część cząsteczek o rozmiarze nano (poniżej 100 nanometrów) występuje w substancji stosowanej jako dodatek do żywności E 171.
Co EFSA stwierdziła na temat bezpieczeństwa dwutlenku tytanu w opinii z 2021 roku?
EFSA przeanalizowała wyniki około dziesięciu tysięcy badań dotyczących dwutlenku tytanu, wykonanych od czasu opublikowania opinii w 2016 r. oraz dane dotyczące wielkości cząsteczek tej substancji (zawartość cząsteczek o rozmiarze nano). Po raz pierwszy w sporządzaniu opinii o bezpieczeństwie substancji dodatkowej wykorzystano nowy przewodnik EFSA dotyczący nanotechnologii (EFSA Scientific Committee Guidance on Nanotechnology).
W opinii opublikowanej w dniu 6 maja 2021 r. EFSA stwierdziła, że nie można wykluczyć działania genotoksycznego dwutlenku tytanu, a zatem nie można ustalić akceptowanego, dziennego pobrania (ADI) dla tej substancji. Po spożyciu doustnym absorbcja cząsteczek dwutlenku tytanu jest niewielka, jednakże substancja ta może się kumulować w organizmie.
Genotoksyczność oznacza możliwość uszkodzenia materiału genetycznego komórek (DNA) przez daną substancję, co może powodować powstawania zmian nowotworowych.
Opinia EFSA dotyczy wyłącznie bezpieczeństwa dwutlenku tytanu stosowanego jako substancja dodatkowa E 171, nie dotyczy natomiast innych zastosowań tej substancji.
Czy EFSA zakazuje stosowania dwutlenku tytanu?
Nie, rolą EFSA jest ocena ryzyka dotyczącego stosowania dwutlenku tytanu jako substancji dodatkowej. Obejmuje to m.in. ocenę wszelkich naukowych informacji na temat dwutlenku tytanu, potencjalnej toksyczności tej substancji oraz oszacowanie narażenia konsumenta.
Wszelkie działania legislacyjne w zakresie dopuszczenia lub wycofania dwutlenku tytanu z żywności należą do Komisji Europejskiej oraz Państw Członkowskich UE.
Jakie działania podejmie Komisja Europejska na podstawie nowej opinii EFSA?
Po opublikowaniu najnowszej opinii EFSA Komisja Europejska zaproponuje wycofanie dwutlenku tytanu z listy substancji dodatkowych dopuszczonych do żywności w Unii Europejskiej. 18 maja 2021 odbędzie się posiedzenie grupy roboczej składającej się z przedstawicieli Komisji Europejskiej oraz Państw Członkowskich. Na posiedzeniu będą dyskutowane działania, dotyczące dalszego dopuszczenia do stosowania TiO2 jako substancji dodatkowej, które należy podjąć na podstawie opinii EFSA. Ustalone propozycje zostaną przedstawione do dyskusji oraz ewentualnego głosowania na posiedzeniu Stałego Komitetu, tak szybko, jak jest to możliwe. Jeżeli proponowane działania zostaną przyjęte przez przedstawicieli Państw Członkowskich, Parlament Europejski oraz Rada będą miały jeszcze możliwość zgłoszenia uwag przed ostateczną akceptacją zaproponowanych działań.
Dlaczego dwutlenek tytanu E 171 nie zostanie zakazany natychmiast?
- EFSA nie zidentyfikowała żadnego efektu wskazującego na toksyczność ostrą dwutlenku tytanu, który uzasadniałby natychmiastowy zakaz stosowania tej substancji w żywności.
- EFSA nie potwierdziła działania genotoksycznego dwutlenku tytanu, jednakże wskazała, że nie można wykluczyć takiego działania. To jest przyczyną braku możliwości ustalenia akceptowanego, dziennego pobrania (ADI) dla tej substancji, a co za tym idzie – braku możliwości potwierdzenia bezpieczeństwa dwutlenku tytanu.
- Ze względu na fakt, że bezpieczeństwo dwutlenku tytanu nie może być potwierdzone, substancja ta prawdopodobnie zostanie wycofana przez Komisję Europejską z listy substancji dodatkowych dozwolonych do żywności,
- Celowe jest rozpoczęcie wycofywania przez przemysł barwnika E 171 z żywności i ewentualne jego zastąpienie inną substancją.
Linki do strony EFSA:
- https://www.efsa.europa.eu/en/news/titanium-dioxide-e171-no-longer-considered-safe-when-used-food-additive
- https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/6585
sporządziła: mgr inż. Joanna Gajda-Wyrębek
