Co to są metadane?

Autorzy: Artur Żarski, Katarzyna Lewtak, Grzegorz Masiewicz

Istotnym elementem związanym z udostępnianiem danych np. na portalach otwartych danych jest opis informacji, które zostają tam opublikowane, czyli tzw. metadane.

Metadane to nic innego jak „dane o danych” lub też „informacja o informacji”. To ustrukturyzowane informacje służące do opisu zasobów informacji lub obiektów informacji, które dostarczają nam szczegółowych danych, dotyczących atrybutów zasobów lub obiektów informacji. A wszystko w celu ułatwienia odnalezienia, identyfikacji, a także zarządzania tymi zasobami.

Metadane opisujące zasób informacyjny to na przykład:

• tytuł – nazwa zasobu informacyjnego, która umożliwia jego identyfikację;
• słowa kluczowe – zestaw słów lub wyrażeń zwięźle opisujących zasób informacyjny;
• opis – streszczenie lub krótkie określenie zawartości zasobu informacyjnego;
• aktualność danych – (data utworzenia, data ostatniej modyfikacji) a także częstotliwość aktualizacji (informacja o częstotliwości aktualizacji zasobu informacyjnego lub metadanych).

Metadane noszą w sobie ustrukturyzowane dane i zawierają opis dokumentów będących określonymi nośnikami informacji. Są to określenia umożliwiające wyszukanie pożądanej informacji wraz z odpowiedzią w jakiej relacji pozostaje ona w stosunku do innych informacji.

Zapisywanie metadanych możliwe jest w: pliku txt, arkuszu kalkulacyjnym, pliku XML.

Rodzaje metadanych:

• metadane wyszukiwania – służą do wyboru zbiorów, mogą stać się przedmiotem zainteresowań danej osoby o konkretnych wymaganiach, obejmują one np.:
  • nazwę i opis zbioru danych;
  • podstawowe przeznaczenie i zakres stosowania danych;
  • datę pozyskania danych i ich aktualizacji;
  • producenta, dostawcę i głównych użytkowników danych;
  • obszar, do którego dane się odnoszą (współrzędne);
  • nazwy geograficzne lub jednostki podziału administracyjnego;
  • strukturę zbiorów i sposób dostępu do danych;
• metadane rozpoznania, które zawierają więcej szczegółów o zbiorze, umożliwiają:
  • ocenę jakości danych;
  • określenie przydatności zbioru danych pod względem wymagań użytkowników;
  • nawiązanie kontaktu z dysponentem danych celem uzyskania dalszych informacji;
• metadane stosowania – zawierają szczegóły zbioru, które gwarantują:
  • odczytania danych oraz ich transferu;
  • interpretacji danych i praktycznego korzystania z nich w aplikacji użytkownika;
• metadane konserwatorskie – jest to połączenie pozostałych rodzajów metadanych; wspierają one długoterminowe przechowywanie materiałów cyfrowych.

Funkcje jakie pełnią metadane (wg M. Nahotko “Metadane. Sposób na uporządkowanie Internetu”):

• ukazanie opisu bibliograficznego i opisu elektronicznego dokumentu;
• ułatwienie wyszukiwania danych;
• zabezpieczenie danych przed dostępem osób do tego niepowołanych;
• ułatwienie oceny przydatności określonych danych;
• nadzór nad zarządzaniem danymi;
• ukazanie informacji o historii danych.

Wskaźniki jakości metadanych:

• kompletność (ang. completeness) dotyczy ilości i rozkładu elementów metadanych w rekordach z punktu widzenia zawartości pojedynczych rekordów, jak i rozkładu danych w całej bazie danych;
• poprawność (ang. correctness) – określana nieraz jako dokładność (ang. accuracy), analizuje poprawność rekordów, wartości metadanych, pisownię (gramatyka, znaki specjalne bądź interpunkcję);
• spójność obejmuje pojedyncze bazy danych oraz współpracujące biblioteki cyfrowe. Można mówić o spójności zapisu elementu danych, tworzonych linkach między zasobami powiązanymi relacjami;
• analiza zdublowanych rekordów, które powstają w działaniach lokalnych oraz podczas wymiany/integracji danych.

Korzyści płynące ze stosowania metadanych:

• szybsze uzyskanie informacji na temat zbiorów danych, dostępnych dla interesującego nas obszaru;
• łatwiejsze zarządzanie zasobami danych w obrębie organizacji;
• możliwość lepszego zaplanowania działań dotyczących aktualizacji danych;
• zwiększenie prawdopodobieństwa zdublowania zbiorów danych zgromadzonych wcześniej przez inne organizacje;
• poszerzenie kręgu użytkowników danych.