| Kontakt: pzh@pzh.gov.pl

Borelioza z Lyme

Borelioza z Lyme

Borelioza z Lyme, opisana ponad 30 lat temu, do dziś stwarza wiele problemów diagnostycznych. Jest to przenoszona przez kleszcze zoonoza, o bardzo zróżnicowanych objawach klinicznych dotyczących wielu układów i narządów, gdzie większość z nich stanowi  niespecyficzne symptomy wielu chorób. To sprawia, że często jest rozpoznawana przez lekarzy różnych specjalności: internistów, neurologów i dermatologów. Niestety często pomijamy specjalistów i próbujemy sami się diagnozować, co w przypadku dostępu do tak wielu, różnych informacji w internecie, bywa szkodliwe. Pamiętajmy, że w sieci obok treści sprawdzonych i wiarygodnych, można znaleźć również te nieprawdziwe, dlatego jeśli jakieś objawy nas niepokoją, to udajmy się do specjalisty.

Podstawą rozpoznania boreliozy są określone objawy kliniczne i wywiad w kierunku kontaktu z kleszczami. Podejrzewając u siebie boreliozę warto najpierw postawić sobie kilka bardzo istotnych pytań:

Czy mieszkasz w pobliżu występowania kleszczy i czy należysz do grupy wysokiego ryzyka ze względu na wykonywany zawód lub hobby (jestem leśnikiem, rolnikiem, myśliwym, uprawiasz przydomowy ogródek, jesteś zbieraczem runa leśnego, trenujesz na terenach zielonych itp.)?

Czy byłeś pokłuty przez kleszcze w ciągu ostatnich miesięcy?

Jeśli tak to:

• Czy obecnie występują u Ciebie objawy takie jak: zmęczenie, problem ze snem, obniżony nastrój lub depresja?

• Czy odczuwasz bóle mięśni, bóle stawów, bóle głowy lub innych części ciała?

• Czy masz problemy z koncentracją albo pamięcią lub masz neuropatie (drętwienie, mrowienie, palenie kończyn, skóry)?

• Czy zaobserwowałeś/aś u siebie rumień wędrujący (czerwona plama powyżej 5 cm średnicy, z przejaśnieniem w części centralnej) będący objawem boreliozy?

Jeśli co najmniej na dwa pytania odpowiedziałeś/aś twierdząco, to wskazana jest wizyta u lekarza pierwszego kontaktu i ewentualne wykonanie oznaczenia poziomu przeciwciał w surowicy krwi. Poprawna interpretacja otrzymanego wyniku wraz z zebranym wywiadem i badaniem fizykalnym pozwoli na zastosowanie (lub nie) leczenia w sposób prawidłowy i bezpieczny dla naszego zdrowia. Z pewnością nie należy stosować antybiotykoterapii trwającej pół roku, co często jest wskazywane w internecie.

Autor: Beata Fiecek

Borelioza z Lyme

BORELIOZA Z LYME - DEFINICJA

Borelioza z Lyme jest wieloukładową chorobą zakaźną, wywoływaną przez krętki Borelia burgdorferi sensu lato, z których objawy choroby najczęściej wywołują B. burgdorferii sensu stricto, B. afzeli, B. garini (genogatunki patogenne). Na terenie Polski dominują zakażenia krętkami B. afzeli i garini. Jest to zakażenie odzwierzęce przenoszone przez kleszcze.

PRZENOSZENIE

Wektorem przenoszącym zakażenie B. burgdorferi na człowieka i zwierzęta są różne gatunki kleszczy z rodzaju Ixodes. Występuje on na terenie całego kraju, na obszarach o średnim poziome wilgotności, głównie w lasach mieszanych i liściastych, na ich obrzeżach oraz na łąkach w pobliżu lasów. Z uwagi na obserwowane ocieplenie klimatu i łagodniejsze zimy, okres aktywności kleszczy wydłużył się i obecnie trwa od lutego/marca do listopada. 

Najbardziej narażonymi na zakażenie grupami ze względu na wykonywany zawód lub hobby są:

⦁             pracownicy leśni,
⦁             rolnicy,
⦁             żołnierze,
⦁             biolodzy pracujący w środowisku naturalnym,
⦁             wykonujący inne prace w terenie np. elektromonterzy prowadzący i nadzorujący linie energetyczne, pracownicy wykonujący melioracje
⦁             uprawiający hobby i wykonujący inne czynności w czasie wolnym od pracy. Dotyczy to myśliwych, wędkarzy, uczestników atrakcji przyrodniczo-krajoznawczych, uczestników obozów przetrwania, zbieraczy runa leśnego.

Ryzyko występuje też w środowisku przydomowym, u osób podejmujących aktywność fizyczną na świeżym powietrzu, wśród roślinności, która sprzyja przetrwaniu kleszczy (ogrodnictwo).

Tereny naturalnego bytowania kleszczy w środowisku, a więc grunty orne, sady, łąki i pastwiska, grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione wg danych z 2017 roku stanowią 88,7% powierzchni Polski

Zakażenia krętkami Borrelia burgdorferi w grupach ryzyka, a szczególnie u pracowników nadleśnictw na terenie Polski wykrywane są z różną częstością.  Przeciwciała IgM i/lub IgG dla antygenów Borrelia. w nadleśnictwach Dolnego Śląska wykazano u 22% leśników, na terenach Niziny Południowopodlaskiej i Polesia Lubelskiego u 55% leśników i 28% rolników, u 30-45% leśników w podkarpackim,  u 40% leśników w Podlaskim i 21% w Świętokrzyskim.

OBJAWY

Zakażenie ma charakter postępującej choroby, w której można wyodrębnić kolejne jej stadia. We wczesnej fazie (I stadium), po kilku dniach lub tygodniach od chwili zakażenia, pojawia się rumień wędrujący, któremu mogą towarzyszyć objawy grypopodobne. Bez leczenia zmiana ta ustępuje zwykle po kilku tygodniach lub miesiącach. Oprócz  typowej  formy, rumień może też występować jako siniejąca pod wpływem ucisku  plama, wykazująca  cechy  złuszczania lub stwardnienia. Czasami w części centralnej można stwierdzić niewielką grudkę lub pęcherzyk. Rumień wędrujący jest najczęściej owalny, ale może też przybierać nieregularny kształt.

W różnicowaniu EM należy brać pod uwagę: odczyn miejscowy po ukłuciu przez owady, pokrzywkę, rumień obrączkowaty, kontaktowe zapalenie skóry.

Objawy boreliozy

(Zdjęcie) Rumień wędrujący i rzadka postać boreliozy pseudochłoniak boreliozowy (na płatku usznym).
Źródło: zdj. NIZP-PZH, S. Weinberg et al. Col. Atlas of  Ped. Dermatol. 2008, Stanek et al. Vien. Klin. Wochenschr. 1996.

W II stadium dochodzi do zakażenia wielu narządów i układów; pojawiają się dolegliwości ze strony: ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i korzeni nerwowych (zespół Garin-Bujadoux-Bannwartha) oraz jednostronnego lub obustronnego porażenia nerwu VII) układu kostno-stawowego (krótkotrwałe epizody bólów mięśniowo-stawowych, dotyczą zwykle jednego lub 2-3 stawów zwykle kolanowych, rzadziej skokowych, łokciowych, ramiennych i biodrowych, główne objawy to obrzęk, bolesność i zaczerwienienie) układu krążenia (zaburzenia przewodnictwa z występowaniem bloków przedsionkowo-komorowych I, II i III stopnia, bloki zatokowe, blok lewej odnogi pęczka Hisa, pobudzenia i częstoskurcze komorowe).

Późna borelioza z Lyme (III stadium) charakteryzuje się nieodwracalnymi zmianami stawowymi, uszkodzeniem układu nerwowego w postaci encefalopatii lub uszkodzeniem nerwów czaszkowych, obwodowych, a także przewlekłym zanikowym zapaleniem skóry.

DIAGNOZA

Rozpoznanie boreliozy z Lyme opiera się na stwierdzeniu charakterystycznych objawów klinicznych i wywiadu (kontakt z kleszczami).  Podstawą rozpoznania laboratoryjnego boreliozy z Lyme są badania serologiczne.  Zalecana jest diagnostyka dwustopniowa polegająca na oznaczeniu w pierwszym etapie poziomu przeciwciał testami serologicznymi o wysokiej czułości (test ELISA), a następnie, na weryfikacji wyników dodatnich lub wątpliwie dodatnich testem Western-blot.  Zbyt wczesne wykonanie badania prowadzi do uzyskania wyniku fałszywie ujemnego.

Rumień wędrujący nie wymaga potwierdzenia laboratoryjnego, gdyż przeciwciała są wykrywane po 2-4 tygodniach od chwili jego pojawienia się.

Testy serologiczne powinny być zlecane jedynie w przypadku uzasadnionego podejrzenie boreliozy. Dodatni wynik serologii (ELISA i Western blot) przy braku lub występowaniu niecharakterystycznych objawów boreliozy z Lyme nie powinien być powodem rozpoczęcia antybiotykoterapii.

Fałszywie dodatnie wyniki mogą być spowodowane bezobjawowym zwalczeniem zakażenia, kontaktem z niepatogennym genogatunkiem Borelli, krzyżowymi reakcjami z innymi bakteriami.

 

Rozpoznanie boreliozy z Lyme opiera się na: objawach klinicznych (opisane powyżej), wywiadzie epidemiologicznym (ukłucie przez kleszcza, przebywanie na terenie endemicznym) oraz potwierdzeniu zakażenia metodami diagnostycznymi – pośrednimi (testy serologiczne) – najczęściej stosowanymi lub bezpośrednimi (PCR) – rzadko stosowanymi ze względu na niską czułość.

Pozytywne wyniki testu ELISA oraz Western blot potwierdzają rozpoznanie.

Borelioza z Lyme

Celem działania były analizy zapadalności na boreliozę z Lyme obejmujące okres około 20 lat. Dotyczyły związków pomiędzy rejestrowaną liczbą zakażeń a czynnikami klimatycznymi mogącymi mieć wpływ na populację kleszczy. Analizowane czynniki to średnia temperatura w latach i miesiącach, okresy występowania minimalnej temperatury dziennej pozwalającej na aktywność kleszczy, średnia ilość opadów w latach i miesiącach oraz długość okresu aktywności kleszczy mierzona sezonowością zachorowań.

Prezentacja danych
Skip to content